କିଂବଦନ୍ତି ଯାହା କୁହେ: ରୁକୁଣା ରଥରୁ ‘ହୋ ଭକତେ…’

ପୁରୁଣା ଭୁବନେଶ୍ବର: ରୁକୁଣା ରଥଯାତ୍ରା ପାଇଁ ଚଳଚଞ୍ଚଳ ହୋଇଉଠିଛି ଏକାମ୍ରକ୍ଷେତ୍ର। ସମଗ୍ର ପୁରୁଣା ଭୁବନେଶ୍ବରରେ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ମାହୋଲ। ରଥଦାଣ୍ଡରେ ରୁକୁଣା ରଥ ଗଡ଼ିବ ଓ ରଥାରୂଢ଼ ୩ ଠାକୁରଙ୍କ ଦର୍ଶନ ମିଳିବ ବୋଲି ଭକ୍ତ ଓ ଶ୍ରଦ୍ଧାଳୁମାନେ ଉତ୍ସାହିତ ହୋଇ ଅପେକ୍ଷା କରିଛନ୍ତି। କେମିତି ଓ କେତେବେଳେ ରାତି ପାହିବ, ସେଇ ଚିନ୍ତାରେ ଏକାମ୍ରବାସୀଙ୍କ ଆଖିରେ ନିଦ ନାହିଁ। ଘରେଘରେ ଅତିଥି ଭର୍ତ୍ତି। ମନ୍ଦିର ପ୍ରଶାସନ ସହ ସମସ୍ତ ବର୍ଗର ସେବାୟତମାନେ ପ୍ରସ୍ତୁତିରେ ଲାଗିପଡ଼ିଥିବା ବେଳେ ବିଭିନ୍ନ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଆୟୋଜନ କରୁଥିବା କମିଟିର କର୍ମକର୍ତ୍ତାମାନେ ମଧ୍ୟ ରାତି ଅନିଦ୍ରା ହୋଇ କାମରେ ଲାଗିପଡ଼ିଛନ୍ତି। ଭକ୍ତ ଓ ଶ୍ରଦ୍ଧାଳୁମାନଙ୍କ ସେବା ପାଇଁ ବିଭିନ୍ନ ସ୍ବେଚ୍ଛାସେବୀ ସଂଗଠନଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୋଇ ରହିଛନ୍ତି। ସମସ୍ତଙ୍କର ସେଇ ମୁହୂର୍ତ୍ତକୁ ଅପେକ୍ଷା କେ‌‌ତେବେଳେ ଡାହୁକ ଡାକିବ ହୋ ଭକତେ…

ମଧ୍ୟ ରାତ୍ରରେ ରଥ ପ୍ରତିଷ୍ଠା
ଆଜି ମଧ୍ୟ ରାତ୍ରରେ ମହାଖଳାଠାରେ ରଥ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇଥିଲା। ଏହାପରେ ନେତ ଲଗାଯାଇଥିଲା। ଆଜି ସପ୍ତମୀ ତିଥିରେ ବିଧି ମୁତାବକ କେଦାରଗୌରୀ ନିକଟ ତଥା ମୁକ୍ତେଶ୍ୱର ମନ୍ଦିର ପରିସରରେ ଥିବା ମରିଚିକୁଣ୍ଡରୁ ପାଣି ଆସିବା ପରେ କ୍ଷେତ୍ରବାସୀ ବ୍ରାହ୍ମଣ ନିଯୋଗର ସେବାୟତ ରଥ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ପୂଜା କରାଯାଇଥିଲା। ସେହିଭଳି ନେତ ପୂଜା କରାଯାଇଥିଲା ଏବଂ ରଥ ଚୂଡ଼ାରେ ନେତ ଲାଗି ହୋଇଥିଲା।
ସିଂହାସନ ଓ ପାର୍ଶ୍ୱମୂର୍ତ୍ତି ପ୍ରତିଷ୍ଠା
ଆଜି ରୁକୁଣା ରଥରେ ସିଂହାସନ ଓ ପାର୍ଶ୍ବମୂର୍ତ୍ତି ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇଥିଲା। ସେହିଭଳି ରଥରେ ମୂର୍ତ୍ତି ବାରେଣୀ, ପ୍ରଭା, ଘୋଡ଼ା ଈଶ ଓ ଚାରିଦ୍ୱାର ଲଗାଯାଇଥିଲା। ରଥ ସାରଥୀଙ୍କଠାରେ ରଙ୍ଗ ଲେପନ କରାଯାଇଛି। ସେହିପରି ରଥର ଉପର ପଟା, ବେଦି ପଟା, ଘଣ୍ଟି ଓରା, ଧ୍ୱଜ ବତା ଲଗାଯିବା ସହ ପେଟି, ଅଁଳା, ମୁଣ୍ଡି, ଝରା ଲାଗିବା କାମ ଶେଷ ହୋଇଛି। ଆସନ୍ତାକାଲି ରଥରେ ସଖି ଓ ଘୋଡ଼ା ଲଗାଯିବ ବୋଲି ମହାରଣା ସେବାୟତ କହିଛନ୍ତି।
ପୁଲିସ ଯାଞ୍ଚ କଲା ସୁରକ୍ଷା ବ୍ୟବସ୍ଥା
ଆଜି ରଥଯାତ୍ରାର ସୁରକ୍ଷା ବ୍ୟବସ୍ଥା ଯାଞ୍ଚ କରିବାକୁ ଭୁବନେଶ୍ବର ଡିସିପି ଜଗମୋହନ ମିନାଙ୍କ ନେତୃତ୍ବରେ ଏସିପି ଓ ଆଇଆଇସିମାନେ ଆସିଥିଲେ। ସେହିପରି ଅତିରିକ୍ତ ଜିଲ୍ଲାପାଳ ମଧ୍ୟ ଆସି ସମୀକ୍ଷା କରିଥିଲେ। ବିଧାୟକ ବାବୁ ସିଂ ମଧ୍ୟ ମନ୍ଦିରକୁ ଆସି ରଥଯାତ୍ରାର ଶୃଙ୍ଖଳା ବ୍ୟବସ୍ଥା ରକ୍ଷା ସମୀକ୍ଷା କରିଥିଲେ।

ଲଙ୍କପତି ରାବଣକୁ ହତ୍ୟା କରିବା ପରେ ପ୍ରଭୁ ରାମଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କୁ ବ୍ରହ୍ମହତ୍ୟା ଦୋଷ  ଲାଗିଥିଲା। ଏଥିରୁ ମୁକ୍ତି ପାଇବା ପାଇଁ କୁଳଗୁରୁ ବଶିଷ୍ଠଙ୍କ ପରାମର୍ଶରେ ପ୍ରଭୁ ଶ୍ରୀରାମ ଏକାମ୍ର କ୍ଷେତ୍ରକୁ ଆସି ଲିଙ୍ଗରାଜଙ୍କ ପୂଜା କରିଥିଲେ। ଶ୍ରୀରାମଙ୍କ ପୂଜାରେ ପ୍ରଭୁ ଶ୍ରୀଲିଙ୍ଗରାଜ ସନ୍ତୁଷ୍ଟ ହୋଇ ରାମେଶ୍ୱର ମନ୍ଦିର ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିବାକୁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଦେଇଥିଲେ। ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଥିଲା ହରିହରଙ୍କ ମହାମିଳନ। ସେହି ଅନୁସାରେ ଲିଙ୍ଗରାଜ ମନ୍ଦିରର ଅନତି ଦୂରରେ ରହିଛି ରାମେଶ୍ବର ମନ୍ଦିର। ମନ୍ଦିର ନିର୍ମାଣ ପରେ ପ୍ରଭୁ ଶ୍ରୀରାମ ସେଠାକୁ ଆସିବା ପାଇଁ ପ୍ରଭୁ ଲିଙ୍ଗରାଜଙ୍କୁ ଅନୁରୋଧ କରିଥିଲେ। ତେଣୁ ପ୍ରତିବର୍ଷ ଏହି ଅଷ୍ଟମୀ ତିଥିରେ ପ୍ରଭୁ ଶ୍ରୀଲିଙ୍ଗରାଜ ରାମେଶ୍ୱର ପୀଠକୁ ଆସନ୍ତି। ଲିଙ୍ଗରାଜ ମହାପ୍ରଭୁଙ୍କର ଚଳନ୍ତି ପ୍ରତିମା ଚନ୍ଦ୍ରଶେଖରଙ୍କ ସହିତ ବାସୁଦେବ ଓ ଦେବୀ ରୁକ୍ମିଣୀ ରଥରେ ଏକାଠି ଆସନ୍ତି। ରଥରେ ଦେବୀ ରୁକ୍ମିଣୀ ଥିବାରୁ ଏହାକୁ ରୁକୁଣା ରଥ କୁହାଯାଏ। ବଡ଼ କଥା ହେଉଛି ଏହି ରଥର ସାରଥୀ ସାଜନ୍ତି ସ୍ବୟଂ ବ୍ରହ୍ମା। ଏହି ରଥର ବିଶେଷତ୍ୱ ହେଉଛି ଏହା ଅଣଲେଉଟା। ଅର୍ଥାତ ବିନା ମୋଡ଼ରେ ରଥ ଫେରିଥାଏ। ଜଗନ୍ନାଥ ମହାପ୍ରଭୁଙ୍କ ରଥ ଯେମିତି ଦକ୍ଷିଣ ମୋଡ଼ ନିଏ, ରୁକୁଣା ରଥ ସେମିତି କୌଣସି ମୋଡ଼ ନେଇନଥାଏ। ସେଥିପାଇଁ ଏହାକୁ ଅଣଲେଉଟା ବୋଲି କୁହାଯାଏ। ବିଧି ଅନୁସାରେ ରଥର ପଛ ପଟ ଦ୍ୱାର ଖୋଲାଯାଏ ଓ ଅଶ୍ବଙ୍କୁ ଆଗରୁ ଖୋଲି ଆଣି ନୂଆ ଦ୍ବାରରେ ଯୋଚାଯାଏ। ରୁକୁଣା ରଥ ପଛକୁ ଘୂରିବା ବିଧି ନାହିଁ। କେବଳ ରଥ ଉପରେ ସିଂହାସନକୁ ଘୂରାଇ ଦିଆଯାଏ। ରଥର ନିର୍ମାଣ ଶୈଳୀ ସେମିତି ହୋଇଥାଏ ବୋଲି କିଛି ଜଣାପଡ଼େ ନାହିଁ। ସୂଚନାଯୋଗ୍ୟ ଯେ ରୁକୁଣା ରଥର ଉଚ୍ଚତା ୩୫ ଫୁଟ୍‌ ଏବଂ ଏଥିରେ ୪ଟି ଚକ, ୨ ଓରା, ୧୬ ନାହାକା ଓ ୫ଦଣ୍ଡା ରହିଛି।

ନିଲାମ ହେଲା ମରିଚିକୁଣ୍ଡ ଜଳ
ଶ୍ରୀ ଲିଙ୍ଗରାଜଙ୍କ ରୁକୁଣା ରଥ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ପାଇଁ ଆଜି ମରିଚିକୁଣ୍ଡ ପାଣି ଯାଇଥିଲା। ରାତି ପ୍ରାୟ ୧୧ଟାରେ ମରିଚିକୁଣ୍ଡ ପାଣି ଯାଇ ରଥ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କାମ ପାଇଁ ଯାଇଥିଲା। ସେହିପରି ରଥ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ପାଇଁ ପାଣି ଯିବା ପରେ ପରମ୍ପରା ଅନୁଯାୟୀ ଆଜି ମଧ୍ୟ ରାତିରୁ ମରିଚି କୁଣ୍ଡ ପାଣି ନିଲାମ ହୋଇଛି। ପ୍ରଥମ କଳସ ପାଣିକୁ ୨୧୦୦୦  ଟଙ୍କାରେ କଟକ ଦାମୋଦରପୁରର ଶ୍ରଦ୍ଧାଳୁ ଦମ୍ପତି ଜିତେନ୍ଦ୍ର ମହରଣା ଓ ଜ୍ୟୋତ୍ସ୍ନାମୟୀ ମହାରଣା ନିଲାମରେ ନେଇଥିଲେ।

ଜମିବ ରାମେଶ୍ବର ଉତ୍ସବ

ପ୍ରଭୁ ଶ୍ରୀଲିଙ୍ଗରାଜଙ୍କ ଅଶୋକାଷ୍ଟମୀ ରଥଯାତ୍ରା ଉପଲକ୍ଷେ ରାମେଶ୍ବରଠାରେ ରାମେଶ୍ବର ଉତ୍ସବ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହେବ। ରାମେଶ୍ବର କ୍ଲବ୍‌ ପକ୍ଷରୁ ଅୟୋଜିତ ହେଉଥିବା ଏହି ଉତ୍ସବ ଆସନ୍ତା ୫ ତାରିଖରୁ ଆରମ୍ଭ ହେବ ଏବଂ ଓଡ଼ିଶୀ ଓ ସମ୍ବଲପୁରୀ ନୃତ୍ୟଗୀତ ଦର୍ଶକଙ୍କ ମନମୋହିବ। ୬ ତାରିଖ‌ରେ ଭଜନ ସମାରୋହ, ୭ରେ ସୁନ୍ଦର ସ୍ବାସ୍ଥ୍ୟ ପ୍ରତିଯୋଗିତାରେ ଭୁବନେଶ୍ବର କୁମାର ମନୋନୟନ, ୮ରେ କଳିଙ୍ଗ କୁମାର ପ୍ରତିଯୋଗିତା ଅନୁ‌ଷ୍ଠିତ ହେବ। ୯ତାରିଖରେ ମେଲୋଡି ହେବ ବୋଲି ଆୟୋଜକମାନେ କହିଛନ୍ତି। ସେପଟେ ରାମେଶ୍ବର ମନ୍ଦିର ପରିସରରେ ଚବିଶ ପ୍ରହର ନାମଯଜ୍ଞ ଆୟୋଜନ କରାଯାଇଛି।